Wojna
Okupacja? Nie wiem jak to wygl?da?o. Bo cz?owiek by? taki wystraszony, ju? tylko przy domu. By?a godzina policyjna i jako? tak zlecia?y te lata niedostatku. Ich Zag?ada? Nie widzia?am tego, ale s?ysza?am. Opowiadali doro?li. P?dzili ich na kirkut, ale ja te? tego nie widzia?am. Przez Bi?goraj ich p?dzili do Zwierzy?ca. Jak si? pali? Bi?goraj to ?ydzi podobno si? chowali, uciekali nad rzek?. P?on??y ich domy, dobytki, sklepy.
Bombardowanie
Jak si? zacz??a wojna to rodziny tych moich kole?anek wyjecha?y, ju? ich pó?niej nie spotka?am. Nie wiem gdzie pojechali.
Moja mama nie pami?ta ?ydów, ona jest z 39 roku. By?a za ma?a, ?eby pami?ta?. Ona tylko opowiada?a, co u niej w domu si? mówi?o. Rodzina mamy stara?a si? by? neutralna. Bali si?. By?e? ?ydem to by?e? traktowany jak ?yd. Pomaga?e? ?ydowi to by?e? ?ydem. I tyle. A babcia mia?a dwoje ma?ych dzieci. Nie wiem, ale dziadkowie chyba nie przechowywali ?ydów. Nie mieli z reszt? takich mo?liwo?ci, bo dom mojego pradziadka sp?on?? w 1939 roku i sta? jako ruina. I musieli sami szuka? miejsca do mieszkania. Byli na 3 Maja. Wiem, ?e jak by?a pomoc to najwy?ej jak by?o getto to rzucali im jedzenie przez p?ot, ale to w sumie normalne. Ale nie mówi?o si? u nas w rodzinie negatywnie o ?ydach.
Wojna - opowie?ci ojca
Widzia?em wywózki ?ydów. Ko?o kina by? obóz, wywozili ich na Bojary i tam kazali im si? k?a??. A ?o?nierz chodzi? i strzela? po kolei.
Zag?ada ?ydów
Du?o ?ydów zgin??o. Po wojnie raczej niedu?o ?ydów wróci?o do Bi?goraja.
Mordowanie ukrywaj?cych si? ?ydów
Zacz?li p?dzi? tych ludzi z ulicy Lubelskiej w stron? Rynku, na plac, na który zwo?ono ?ydów z ró?nych gmin powiatu – z Tarnogrodu, Józefowa. Po po?udniu Niemcy ich zacz?li ustawia? czwórkami, p?dzili ulic? 3 Maja. Pó?niej ulic? Zamojsk? w stron? Zwierzy?ca. Zdecydowa?em si? z moim przyjacielem pój?? to zobaczy?. Z ty?u jecha?y wozy drabiniaste, które zabiera?y tych wszystkich, którzy gin?li w czasie marszu. Niedo???nych dobijali, zabijali. I te furmanki wraca?y do Bi?goraja, na górk? piaskow? i tam ich Niemcy grzebali. Tych, którzy nie prze?yli tego transportu.
Niemcy w Bi?goraju
O tym, ?e Mikulscy pomagali ?ydom to si? dowiedzia?am dopiero po wojnie, to by?a tajemnica. Tylko oni to wiedzieli, rodzina i mo?e kto? bardzo wtajemniczony. Ja to wszystko pami?tam oczami dziewczynki. Oni zaj?li jakie? miejsca w mie?cie po tym po?arze. Musieli gdzie? przecie? mieszka?. A po wyzwoleniu by?a tutaj pustka. Nie przyje?d?ali ?ydzi.
Copyright © mapa(nie)pamięci